Historia Powiatu Żarskiego
- 27-04-2015
Po Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku dawne państwo stanowe Żary dostało się pod administrację pruską. W 1816 roku z terenów tych utworzono powiat żarski. Obejmował powierzchnię blisko 1000 kilometrów kwadratowych. Z liczbą ludności około 40.000 był jednym z większych pruskich powiatów. Żarski pałac Promnitzów stał się siedzibą starosty.
11 marca 1816 roku pierwszym starostą został Konrad von Schwarzbach. W połowie lat pięćdziesiątych XIX wieku liczba mieszkańców powiatu zbliżała się do 50.000.
Szybki rozwój gospodarczy sprawił, iż władze Republiki Weimarskiej zorganizowały w Żarach Ogólnoniemieckie Dni Rozwoju Miast Obszarów Wschodnich, które połączone z targami wytwórczości rzemieślniczej i przemysłowej powiatu odbyły się w marcu 1930 roku.
W 1933 roku władzę przejęli narodowi socjaliści, co jednocześnie spowodowało odejście od samorządowych form zarządzania. Starosta stał na czele powiatowej NSDAP.
Powiat żarski został wyzwolony w kwietniu 1945 roku. Jednak już 26 lutego 1945 na terenie powiatu powołano komendanturę wojenną. W czerwcu 1945 roku w pałacu Promnitzów rozpoczął urzędowanie pierwszy polski starosta Piotr Kania. Funkcję zastępcy pełnił Kazimierz Czerwiński. Po drugiej wojnie światowej powiat żarski stał się powiatem granicznym, do 1950 roku najdalej na zachód wysuniętym powiatem województwa wrocławskiego. W tym czasie funkcjonował dualistyczny system organów administracji terenowej, na który składały się rady narodowe, administracja rządowa i samorząd terytorialny. Rady narodowe jako organy samorządu terytorialnego posiadały organy wykonawcze. Na szczeblu powiatowym były to wydziały powiatowe, na których czele stali z urzędu starostowie. Starosta wchodził także w skład rady narodowej, był przedstawicielem rządu, a także organem administracji zespolonej. Starostów powoływały organy naczelne na wniosek wojewody po zaopiniowaniu nominacji przez radę powiatu.
Radę Narodową powołano w Żarach w lipcu 1946 roku. Liczyła ona początkowo 33 osoby. Ostatecznie jednak Powiatowa Rada Narodowa w Żarach składała się z 60 członków i w takiej liczbie obradowała do marca 1948 roku. W 1950 roku w miejsce wydziałów utworzono prezydia rad.
Na podstawie ustawy z 28 czerwca 1950 roku utworzono województwo zielonogórskie obejmujące 17 powiatów, a w tym powiat żarski. Według wykazu Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze 8 czerwca 1951 roku w skład powiatu żarskiego wchodziły 2 miasta (Żary i Jasień), 8 gmin (Brody, Jaryszów, Kadłubia, Niwica, Olbrachtów, Przewóz, Tuplice i Zabłocie oraz 149 gromad. Kolejny etap rozdrobnienia kraju został wprowadzony ustawą z 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych. W miejsce dotychczasowych gmin i gromad wprowadzono nowe gromady. W wyniku tych zmian w powiecie żarskim funkcjonowało 25 gromad: Sanice, Piotrów, Przewóz, Łęknica, Nowe Czaple, Niwica, Tuplice, Trzebiel, Brody, Stara Woda, Zabłocie, Krzystkowice, Wicina, Golin, Drzeniów, Dębinka, Grotów, Lubomyśl, Lubanice, Bieniów, Kunice Żarskie, Mirostowice Dolne, Olbrachtów, Lipinki Łużyckie, Sieniawa Żarska.
Stan ten uległ zmianie jesienią 1954 roku, kiedy to utworzono powiat lubski. W skład nowo utworzonego powiatu weszło 8 gromad, a mianowicie: Golin, Drzeniów, Zabłocie, Stara Woda, Krzystkowice, Wicina, Tuplice, Brody i miasto Jasień.
W 1958 roku powiat uzyskał rangę podstawowego stopnia podziału terytorialnego kraju. Zwiększono kompetencje i zadania rady. Na początku 1958 roku liczba gromad w powiecie ponownie uległa zmniejszeniu. Zniesiono gromady Sanice, Lubomyśl, Piotrów, Grotów, Dębinka i Sieniawa Żarska.
Pozycja rady i radnego została ponownie wzmocniona w lipcu 1963 roku. Dziesięć lat później w powiatach wprowadzony nowy organ wykonawczy naczelnika powiatu.
W 1971 roku po raz kolejny zmniejszyła się liczba gromad w powiecie, tym razem zniesiono Mirostowice Dolne i Nowe Czaple.
Mocą ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych przywrócono gminy uznając je za zasadniczą jednostkę podziału terytorialnego. W powiecie żarskim gromady Lipinki Łużyckie, Niwica, Olbrachtów, Przewóz i Trzebiel przekształcono w gminy, a gromady Bieniów i Lubanice włączono do utworzonej gminy Żary.
Ostateczny kształt struktury organizacyjnej rad narodowych i terenowych organów administracji ustaliła ustawa z 28 maja 1975 roku o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. 1 czerwca 1975 powiaty zniknęły z administracyjnej mapy Polski.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku otworzyła drogę do reaktywowania powiatów. W wyniku reformy administracji publicznej w 1998 roku wprowadzono zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny kraju. Powiaty reaktywowano ustawą z 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym.
Powiat jako lokalna wspólnota samorządowa zajmująca odpowiednie terytorium zyskał osobowość prawną, a także sądową ochronę nad samodzielnością w wykonywaniu zadań publicznych o charakterze ponadgminnym. Określone ustawami zadania powiat wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Najwyższą władzę w powiecie stanowi ogół mieszkańców zarządzający przy użyciu form demokracji bezpośredniej – poprzez wybory i referendum, oraz demokracji przedstawicielskiej – poprzez organy powiatu. Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym wybieranym w wyborach bezpośrednich na okres czterech lat. Rada wybiera zarząd, w którego skład wchodzi starosta, wicestarosta i pozostali członkowie. Zarząd pełni rolę organu wykonawczego, wykonując swoje zadania przy pomocy starostwa oraz jednostek organizacyjnych powiatu. Pracami zarządu, starostwa, a także bieżącymi sprawami kieruje starosta, który reprezentuje także powiat na zewnątrz.
Pierwszym Starostą Żarskim po reformie administracyjnej, w kadencji 1998-2002 był Marek Cieślak. W kolejnej kadencji 2002-2006 na Starostę Powiatu Żarskiego wybrano Edwarda Skobelskiego. Marek Cieślak został po raz kolejny wybrany na starostę w trzeciej kadencji 2006-2010 oraz czwartej 2010-2014. Na piątego starostę w kadencji 2014-2018 wybrano Janusza Dudojcia.